İçinde bulunduğumuz teknoloji çağının getirdiği yenilikler, sanal dünyada geçirilen zamanın her geçen gün artmasına neden oluyor. Sosyal medya kullanımının geniş kitlelere yayılması, internet ortamındaki alışveriş kolaylığının keşfedilmesi, eğitimin ve iş toplantılarının online platformlarda gerçekleştirilmesi gibi etkenler sanal dünyanın hayatımızdaki yerini gösteriyor. Bireylerin akıllı telefon, bilgisayar ve tablet sayesinde interaktif olması ise beraberinde dijital vatandaşlık kavramını getiriyor.
Ben de dijital vatandaşlık hakkında ihtiyacınız olan bilgileri bir araya getirdim.
Dijital Vatandaşlık Nedir?
Dijital vatandaşlık, bir bireyin çeşitli kanallar vasıtasıyla diğer kişiler ile iletişim kurmak için teknolojiyi, interneti ve dijital cihazları sorumlu bir şekilde kullanması anlamına gelir. Gündelik yaşamdan farklı olarak sanal ortamlarda yüz yüze konuşmak veya sesli iletişim kurmak yerine yazılı metinlerin kullanılması, görsel, video paylaşılması kişileri siber zorbalığa açık hale getirir. Diğer yandan kimlik veya adres ile kredi kartı bilgilerinin çeşitli e-ticaret sitelerinde kullanılması da birtakım riskleri barındırır. İşte bu aşamada dijital vatandaş olmanın bilinci ile hareket etmek, bireylerin hem kendilerinin hem de başkalarının özlük hak ve sorumluluklarının farkında olmalarına olanak tanır.
Dijital Vatandaşlığın 9 İlkesi
Çevrimiçi ortamlar, herkesin kendini emniyette hissettiği güvenli alanlar olmalıdır. Bunun uygulanabilir olması adına uzmanlar dijital vatandaşlık için 9 temel unsurun varlığından bahseder. Dijital yurttaş olmanın getirdiği sorumlulukları ifade eden 9 ilke şöyle sıralanır;
Dijital Erişim
Dijital Erişim, teknolojik cihazların ve internet erişim kaynaklarının bireyler arasında adil bir şekilde dağıtılmasıyla ilgilidir. Gelişen çağa ayak uydurarak internet üzerinden bilgiye erişimin lüks kavramından çok ihtiyaç olduğunu anlatır.
Dijital Ticaret
Dijital ticaret, sanal dünyada kredi kartı ve nakit para gibi bankacılık işlemlerinin kullanımıyla ilgili güvenlik açıklarını ortadan kaldırmanın gerekliliğini vurgular. Ürün veya hizmet satın alırken kişilere ait bilgilerin kopyalanma, çalınma gibi riskler içermeyen güvenli ortamlarda saklamasının öneminden söz eder.
Dijital İletişim
Sanal dünyanın içinde pek çok sosyal platform bulunur. Çevrimiçi iletişimin kurulduğu bu platformlarda kişilerin kendilerini doğru ifade edebilmesi, başkaları ile empati kurmak ve tepkilerini kontrol etmek gibi öğelere özen göstermeyi anlatır.
Dijital Okuryazarlık
Dijital okuryazarlık, internet ortamında yer alan bilgiler arasında seçici olmayı belirtir. Kimi içerikler bireylerin yaşamları üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir. Bu nedenle dijital okuryazarlık, güvenilir kaynaklardan bilgi akışının sağlanmasına dikkat çeker. İçeriklerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığından emin olmayı, hangi bilginin yararlı olduğunun ayrımına varmayı ve zararlı içeriklerden kaçınmak gerektiğini açıklar.
Dijital Etik
Dijital vatandaşlık hakkında çevrimiçi nezaket kurallarına uyum sağlamanın gerekliliğini vurgulayan ilke, yüz yüze iletişimde olduğu gibi, sanal dünyada da toplumsal değerlerin korunmasını içerir.
Dijital Hukuk
Dijital vatandaş olmanın önemli ilkelerinden biri olan dijital hukuk, çevrimiçi ortamlarda maruz kalınan siber zorbalığa veya suç unsurlarına dikkat çeker. İnteraktif alanlarda bireylerin sahip olduğu yasal hak ve sorumluluklar ile kısıtlamalar dijital hukuk kapsamındadır.
Dijital Haklar ve Sorumluluklar
Sanal dünyanın kendine has işleyişinin sorunsuz ilerlemesi için internet kullanıcının haklarının ve sorumluluklarının bilincinde olmaları gerekir. Bireylerin özgürlüklerinin diğer kişilerin sınırlarının başladığı yerde sona erdiğini ifade eden ilke, internetin zararlı veya saldırgan amaçlar için kullanılmasını engellemeyi hedefler.
Dijital Sağlık
Çevrimiçi ortamlarda geçirilen zamanın ve internetin hangi amaçla kullanıldığının altını çizen dijital sağlık ilkesi, zihin ve beden sağlığının dengelenmesini, kişiler üzerinde olumsuz etki yaratacak içeriklerden kaçınılmasını vurgular.
Dijital Güvenlik
Sanal dünyada gezinirken zararlı yazılımlar aracılığı ile siber saldırıya uğramak olasıdır. Bu nedenle dijital cihazlarda güvenlik önlemlerinin nasıl alınacağını anlamak gerekir.
Dijital Vatandaş Nasıl Olunur?
Dijital vatandaş olmak, teknolojiyi doğru amaçlar için kullanmak, başkalarının hak ve özgürlüklerine müdahalede bulunmamak ile toplumsal değerlerin sanal dünyada da geçerliliğini koruduğunun farkında olmak ile mümkündür. Gerçek yaşamda bireylerle saygı çerçevesinde kurulan ilişkilerin çevrimiçi ortamlarda da sürdürülmesi, yapılan yorumların saldırgan veya eleştirel ifadeler içermemesi dijital yurttaş olmanın önemli kriterleri arasında yer alır. Diğer yandan internet ortamında görünmezliğin söz konusu olmadığı ve dijital parmak izlerinin varlığı, kişilerin davranışlarına dikkat etmelerini vurgular. Dijital vatandaşlık için, doğru bilgi paylaşımına özen göstermek, tutarlı olmak, zorbalıktan kaçınmak, başkalarının haklarına saygı duymak gerekir.
